Znamenitost Kapetan Mišino Zdanje

Znamenitosti Beograd - Kapetan Mišino zdanje sa liste Znamenitosti Beograd je jedna od najpoznatijih građevina devetnaestog veka u Beogradu, u kojoj je smešten Rektorat Univerziteta u Beogradu i deo Filozofskog fakulteta. Zgrada sa liste Znamenitosti Beograd nalazi se u ulici Studentski trg br. 1, sagrađena je u periodu od 1857. do 1863. godine, prema planovima češkog arhitekte Jana Nevole. Nakon završetka izgradnje, kapetan Miša je poklonio ovo zdanje svojoj domovini u obrazovne svrhe. 

U zgradu je 1863. preseljena Velika škola, a danas je jedna njena polovina sedište Beogradskog univerziteta, dok su u drugoj polovini zgrade Katedra za srpski jezik Filološkog fakulteta i Seminar za vizantijski grčki Odeljenja klasičnih jezika Filozofskog fakulteta.
U vreme nastanka, Zdanje je, poput prave graditeljske i arhitektonske znamenitosti, bilo predmet divljenja sugrađana kao jedna od najraskošnijih i najviših građevina u Beogradu. Sagrađena je uz nekadašnji hotel „Imperijal“ sa kojim je činila niz javnih objekata uz glavni beogradski trg - Veliku pijacu.
Izgradnja ovog objekta u neposrednoj blizini Knez Mihailove ulice, koja je tek bila u procesu regulacije, označila je preokret u načinu gradnje i arhitektonskom mišljenju koji su vladali graditeljstvom Beograda tog perioda. Arhitektura ovog zdanja predstavlja svedočanstvo transformacije Beograda iz orijentale varošice u evropsku prestonicu moderne urbane strukture i reprezentativnih zdanja.

Arhitektura zgrade predstavlja stilsku mešavinu elemenata gotike, romanike i renesanse sa dekorativno obrađenim fasadama. Na fasadi prema Univerzitetskom parku se nalaze skulpture Apola (desno) i Minerve (levo). U svoje vreme, zgrada Kapetan-Mišinog zdanja je bila najmonumentalnija zgrada u Beogradu.
Svoje popularno ime palata je dobila po graditelju, kapetan Miši Anastasijeviću, čuvenom beogradskom trgovcu solju i brodovlasniku. Titulu „dunavskog kapetana“ Anastasijević je dobio od kneza Miloša Obrenovića, u znak njihove saradnje i prijateljstva. Palata je sagrađena prema planovima češkog arhitekte Jana Nevole, koji je u trenutku zidanja obavljao dužnost glavnog inženjera Popečiteljstva vnutrenih dela. Radove na izgradnji objekta izvodio je građevinar Josif Štajnlehner. Prvobitna namera Kapetan-Miše bila je da zgradu podigne za dvor nesuđenog vladarskog para – svoje kćeri Sare i Đorđa Karađorđevića. Međutim, kako je Svetoandrejska skupština 1859. godine odlučila da vrati kneza Miloša na vladarski presto u Srbiji, sve nade o dolasku na vlast Karađorđevića ostale su bez osnova.

Još tokom izgradnje, zgrada je zaveštana „otečestvu“ za smeštaj više kulturnih i prosvetnih ustanova tadašnje Kneževine Srbije, u nju se odmah nakon izgradnje uselila Velika škola, zatim Gimnazija, Ministarstvo prosvete, Realka, Narodna biblioteka, Narodni muzej i druge. Osim toga svečana sala ove palate bila je pozornica važnih istorijskih događaja: u njoj je 1864. godine zasedala skupština; 1868. u njoj je održana osnivačka skupština prvog inženjerskog udruženja u Srbiji; u njenoj svečanoj sali je 1875. postavljena i prva izložba arhitektonskih snimaka i kopija fresaka sa srpskih srednjovekovnih manastira koju su priredili Mihailo Valtrović i Dragutin Milutinović.
Fasada
Bogatstvo dekorativnih elemenata na fasadama, čije se poreklo može tražiti u vizantijskim, gotičkim i rano-renesansnim arhitektonskim izvorima, izazivalo je divljenje Beograđana, koji su zgradu među sobom nazivali „venecijanskom palatom“. Prvobitno, osnova zdanja imala je simetričnu pravilnu formu, sa dva posebna dela odvojena ulaznim prostorom (vestibilom) u prizemlju i svečanom salom na drugom spratu. Romantičnom tonu oblikovanja fasada posebno je doprinelo kontrastno suprotstavljanje zlatnožutih ravnih površina i prozorskih okvira i detalja izvedenih u terakoti. Simetričnost građevine podvučena je trodelnom podelom fasade sa središnjim delom (rizalitom), naglašenim krovnim vencem i osmatračnicom na vrhu, i sa nešto nižim bočnim rizalitima. Na središnjem, najreprezentativnijem delu fasade, odvojenom plitkim polustubovima (lizenama) koje se završavaju kulicama na krovnom vencu, izdvajaju se prozori (bifore) rešeni po uzoru na polukružni, segmentni venecijanski luk.
Detalji
Dekorativni repertoar fasade, pored friza slepih arkada i ukrasne atike u najvišoj zoni, čine dve pune skulpture u nišama, simetrično postavljene sa obe strane glavnog ulaza u visini prvog sprata. Skulpture „Apolon sa lirom“ i „Minerva sa kopljem i štitom“ svojim tematskim i simboličnim značenjem aludiraju na umetničku, obrazovnu i naučnu namenu kojoj je građevina bila namenjena još tokom zidanja. Skulpture, kao i medaljoni sa motivima anđela iznad ulaza, delo su nepoznatog autora. Osobenost plastičnog ukrasa na glavnoj fasadi zdanja predstavlja i jedan od retko sačuvanih grbova Kneževine Srbije, smešten u medaljonu iznad prozora drugog sprata, kao i dva bočna medaljona sa oznakom godine završetka izgradnje, izvedena u terakoti. 
Obilje detalja izrađenih u terakoti i drugim industrijskim materijalima ukazuju na izuzetno bogatstvo graditelja objekta, jer su takvi materijali u vreme građenja objekta mogli samo da budu uvezeni iz inostranstva. Pretpostavlja se da su primerci na Kapetan Mišinom zdanju izrađeni u Beču ili Pešti, sa kojima je Srbija u to vreme bila u najbližim kulturnim i umetničkim odnosima. Kameni delovi fasade, naročito dekorativno obrađene konzole balkona i luci kojima je uokvirena ulazna partija, izrađeni su od kamena sa teritorije Srbije.
Osmatračnica
Kapetan Mišino zdanje, osim svojom lepotom i dopadljivošću, izazivalo je pažnju prolaznika i svojom visinom. Kao najviše zdanje Beograda, koje je tu titulu zadržalo gotovo do početka dvadesetog veka, poslužila je za postavljanje osmatračnice, koja se „120 stopa izdiže iznad trga i pruža najlepši vidik na Beograd i njegovu okolinu“. U staklenoj četvrtastoj kuli – paviljonu, tokom čitavog dana i noći stražar je, imajući mogućnost da pred sobom vidi panoramu gotovo čitavog ondašnjeg Beograda, upozoravao vatrogasce dugačkom trubom o izbijanju požara. Ova staklena stražara bila je u upotrebi sve do 1919. godine, kada je zbog uvođenja telefonskih linija, dojavljivanje trubom postalo sporo i prevaziđeno.